ιχθυοτροφία

Εκτροφή ψαριών που έχει ως στόχο είτε την παραγωγή αλιευμάτων με προορισμό το εμπόριο είτε τον εμπλουτισμό της ιχθυοπανίδας των εσωτερικών υδάτων. Ο εμπλουτισμός πραγματοποιείται στη θάλασσα ή σε διάφορες λίμνες και ποτάμια με τη διασπορά γόνου (νεογέννητα ή ψάρια κάπως προχωρημένης ηλικίας) ή αναπαραγωγέων που προέρχονται από είδη που υπάρχουν μέσα στα νερά αυτά, αλλά βρίσκονται σε περιορισμένο αριθμό ή από είδη που εισάγονται για πρώτη φορά, επειδή κρίνεται χρήσιμη η διατήρησή τους στα νερά αυτά. Στην ι., που εφαρμοζόταν εμπειρικά ήδη από την εποχή των Ρωμαίων, άρχισαν να χρησιμοποιούνται ορθολογικές μέθοδοι μόνο από το δεύτερο μισό του 19ου αι., ως αποτέλεσμα της προόδου που σημείωσαν η ιχθυολογία και η γενετική. Στα επόμενα χρόνια η ι. προόδευσε κυρίως εξαιτίας των μελετών που αφορούσαν τη βιολογική ισορροπία του περιβάλλοντος. Η ι. ασχολείται σχεδόν με όλα τα ψάρια των γλυκών νερών, καθώς και με ορισμένα είδη της θάλασσας. Οι μέθοδοι γονιμοποίησης, επώασης των αβγών και εκτροφής και διασποράς του γόνου ποικίλλουν ανάλογα με το είδος. Τα ψάρια που εκτρέφονται συνηθέστερα είναι οι κυπρίνοι και τα γλήνια (της οικογένειας των κυπρινιδών), οι πέστροφες, οι σολομοί και οι κορέγονοι (της οικογένειας των σαλμονιδών), τα χέλια και μερικά είδη κεφάλων. Οι κυπρίνοι εκτρέφονται σε φυσικά υδροστάσια, σε τεχνητές λεκάνες ή μέσα στους oρυζώνες. Στην περίπτωση αυτή γίνεται ειδική διαρρύθμιση των διαμερισμάτων του ορυζώνα, ώστε κατά το στάδιο της αποξήρανσης του αγρού για τη μεταφύτευση των νεαρών φυτών του ρυζιού, τα ψάρια να συγκεντρώνονται μέσα σε ειδικές λεκάνες. Οι τελευταίες αυτές διακρίνονται συνήθως σε λεκάνες αναπαραγωγής, λεκάνες για τη συντήρηση ψαριών ηλικίας ενός και δύο ετών και λεκάνες διατήρησης αναπαραγωγέων. Οι πέστροφες, εξαιτίας των βιολογικών τους απαιτήσεων, εκτρέφονται σε νερά πλούσια σε οξυγόνο και με θερμοκρασία 13°C έως 15°C. H γονιμοποίησή τους γίνεται τεχνητά, συνήθως εν ξηρώ, για να εξασφαλιστεί η γονιμοποίηση περισσότερων αβγών. Τα χέλια και οι κέφαλοι εκτρέφονται συνήθως σε λιμνοθάλασσες, όπου έχουν κατασκευαστεί ειδικές ιχθυοπαγίδες (διβάρια) για τη σύλληψη των ψαριών. Η αναπαραγωγή των τελευταίων γίνεται στη θάλασσα, όπου κατά κανόνα μεταναστεύουν την περίοδο της γενετησιακής ωρίμανσής τους, όσα ξέφυγαν τη σύλληψη από τα διβάρια ή τους ψαράδες. Αντίθετα, τα νεαρά ψάρια μπαίνουν σε πυκνές ομάδες στις λιμνοθάλασσες για να βοσκήσουν στους βυθούς τους και παραμένουν εκεί κλεισμένα, ώσπου να ενηλικιωθούν. Η ι. απαιτεί ειδικά μέσα για την κατάλληλη διατροφή των ψαριών και για τη δημιουργία του ιδανικού περιβάλλοντος της εκτροφής τους (π.χ. λίπανσης των κυπρινοτροφείων). Απαιτεί επίσης την κατασκευή ορισμένων έργων ή διευθετήσεις τέτοιες ώστε να διευκολύνονται οι μετακινήσεις των ψαριών (για παράδειγμα σκάλες ανόδου, που επιτρέπουν στους σαλμονίδες να υπερπηδούν, χωρίς μεγάλη δυσκολία, τις υδατοπτώσεις και τους χείμαρρους, για να διευκολυνθεί η μετανάστευσή τους στα γλυκά νερά και τα πλούσια σε οξυγόνο ορεινά ποτάμια και ρυάκια). Στα ιχθυοτροφεία διατηρούν σε χωριστές δεξαμενές τα ψάρια των διαφόρων ηλικιών, ώστε να αποφεύγεται ο κανιβαλισμός που εκδηλώνουν συχνά ορισμένα είδη –για παράδειγμα η πέστροφα– εναντίον άλλων ειδών ή ακόμα για να αποφεύγεται η αποκλειστική κατανάλωση από τα μεγαλύτερα ψάρια της χορηγούμενης τροφής, σε βάρος της ανάπτυξης των μικρότερων. Σήμερα, λειτουργεί στην Ελλάδα ένας σημαντικός αριθμός υπερσύγχρονων ιχθυοτροφικών μονάδων, στις οποίες διεκπεραιώνονται όλα τα απαραίτητα στάδια, μέχρι να καταλήξουν τα ψάρια στην αγορά. Η τσιπούρα και το λαβράκι είναι δύο είδη ψαριών που απασχολούν κατά κύριο λόγο την παραγωγή αυτών των μονάδων στο θαλασσινό νερό, ενώ η πέστροφα και ο σολομός αφορούν την ι. σε λίμνες και ποτάμια αντίστοιχα. Οι συνθήκες που επικρατούν από την εκκόλαψη των αβγών μέχρι την τελική πάχυνση του προϊόντος ελέγχονται αυστηρά με βάση τις επιστημονικές εξελίξεις. Στις πέστροφες η γονιμοποίηση γίνεται τεχνητά. Στη φωτογραφία, λεκάνες εκτροφής πέστροφας. Λεκάνη εκτροφής ψαριών ηλικίας δύο μηνών. Σε άλλες δεξαμενές διατηρούνται άτομα ενήλικα.

* * *

η

η τέχνη τού ιχθυοτρόφου, η τέχνη τής εκτροφής και τού πολλαπλασιασμού ψαριών μέσα σε ειδικές εγκαταστάσεις, τα ιχθυοτροφεία, αλλ. ιχθυοκομία.

[ΕΤΥΜΟΛ. < ἰχθυοτρόφος. Η λ. μαρτυρείται από το 1894 στην εφημερίδα Άστυ].